Czym jest ślad węglowy przedsiębiorstwa?

Z pewnością każdy z nas przyzna, że współczesna gospodarka międzynarodowa rozwija się niezwykle dynamicznie i intensywnie. Poszczególne przedsiębiorstwa mają zatem coraz większy wpływ na kondycję naszego środowiska naturalnego. Najnowsze dane ONZ wskazują, że ponad 70% globalnych emisji gazów cieplarnianych w istotnym stopniu pochodzi właśnie z działalności przedsiębiorstw. Jak temu zaradzić? Ważnym krokiem w kierunku dobrej zmiany jest zrozumienie kwestii pomiaru i zarządzania śladem węglowym firmy. Właśnie temu zagadnieniu poświęciliśmy nasz dzisiejszy artykuł.

Spis treści:

1. Ślad węglowy – co to takiego?
2. Czym jest ślad węglowy przedsiębiorstwa?
3. Ślad węglowy produktu – to nie to samo!
4. Jak i po co liczyć ślad węglowy przedsiębiorstwa?
5. Czy pomiar śladu węglowego firmy jest obowiązkowy?

Ślad węglowy – co to takiego?

Zacznijmy od podstaw, czyli czym właściwie jest ślad węglowy. To bowiem zjawisko wynikające bezpośrednio z efektu cieplarnianego oraz globalnego ocieplenia, dlatego warto na wstępie przypomnieć sobie definicję obu tych pojęć.

Efekt cieplarniany – zjawisko polegające na zatrzymywaniu ciepła słonecznego przez gazy cieplarniane o specyficznych właściwościach. Dzięki temu na Ziemi panuje temperatura optymalna dla życia.

Globalne ocieplenie – to zwiększeniepowiększenie efektu cieplarnianego, co stanowi istotne zagrożenie dla naszej planety. Jest efektem zwiększenia stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze.

Znając powyższe pojęcia, możemy przejść do zdefiniowania śladu węglowego: jest to miara emisji gazów cieplarnianych, które powstają w wyniku działalności człowieka. Pomiarom podlega 7 konkretnych gazów: CO2, CH4, N20 oraz grupa 4 gazów fluorowanych. Co ważne, ślad węglowy nie wiąże się z kwestiami smogu, kwaśnych deszczy czy zanieczyszczeniem wód. Pokazuje jedynie, jak emisja gazów wpływa na efekt cieplarniany Ziemi.

Czym jest ślad węglowy przedsiębiorstwa?

Nasz dzisiejszy artykuł poświęcony jest kwestii śladu węglowego w organizacji, dlatego przejdźmy do omówienia tego pojęcia. Ślad węglowy firmy możemy podzielić na trzy zakresy (zgodnie z powszechnie stosowaną metodologią GHC Protocol: Corporate Accounting).

Emisje bezpośrednie – ten zakres odnosi się przede wszystkim do spalania paliwa w firmowych źródłach ciepła, flotach pojazdów czy różnego rodzaju maszynach i specjalnych konstrukcjach.

Emisje pośrednie energetyczne – zakres określający zużycie energii elektrycznej oraz sieciowej energii cieplnej czy chłodniczej, ale tylko w odniesieniu do zewnętrznych dostawców.

Emisje łańcucha wartości firmy – to najbardziej rozbudowany i skomplikowany zakres, który dzieli się aż na 15 kategorii w dwóch grupach: UPSTREAM (emisje przychodzące) i DOWNSTREAM (emisje wychodzące). Postarajmy się nieco uprościć tę kwestię.

• grupa upstream (kategorie 1-8) to emisje związane z kosztami firmowymi.
• grupa downstream (kategorie 9-15) to emisje związane z przychodami przedsiębiorstwa

Warto dodać, że dla zdecydowanej większości przedsiębiorstw wielkość śladu węglowego najwyższa jest właśnie w zakresie 3. Jego pomiary są zatem kluczowe dla realizacji wszelkich strategii, które mają znaczenie dla zrównoważonego rozwoju firmy i wsparcia środowiska naturalnego.

Ślad węglowy produktu – to nie to samo!

Aby dobrze zrozumieć definicję śladu węglowego przedsiębiorstwa, warto również przybliżyć kwestię śladu węglowego produktu. Są to bowiem zupełnie różne obszary. Ślad węglowy produktu odnosi się do emisji, które są efektem produkcji i użytkowania danego produktu bądź grupy produktów.

W jaki sposób oblicza się ślad węglowy produktu? W tym celu należy uwzględnić metodykę LCA dla wybranych etapów życia towaru.

Zakres od bramy do bramy – dotyczy jedynie emisji związanych z samym procesem produkcyjnym. Upraszczając: to zakres 1 i 2 śladu węglowego organizacji podzielony na konkretną ilość wyprodukowanych towarów.

Zakres od kołyski do bramy – dotyczy kwestii związanych z zakupionymi surowcami, ich dostawą oraz poszczególnymi etapami produkcji i pakowaniem. To najpopularniejszy zakres dla segmentu B2B.

Zakres od kołyski do grobu – rozszerza pomiar o kwestie transportu do odbiorcy i emisje związane z użytkowaniem i utylizacją towarów. To zakres uwzględniający pełen cykl życia produktu.

Warto dodać, że istnieje również możliwość pomiaru śladu węglowego produktu w modelu od kołyski do kołyski. Wówczas przekraczamy pełen cykl życia produktu, a analizie poddawane są korzyści wynikające z wykorzystywania nowych surowców pochodzących z recyklingu.

Jak i po co liczyć ślad węglowy przedsiębiorstwa?

Zastanówmy się teraz, dlaczego przedsiębiorstwa powinny mierzyć ślad węglowy i w jaki sposób należy realizować owe pomiary. Kluczową i najważniejszą korzyścią jest w tym przypadku wiedza, w jaki sposób firma oddziałuje na środowisko naturalne, co z kolei umożliwia podjęcie szeregu działań mających na celu wsparcie ekologii i zminimalizowanie negatywnego wpływu na naszą planetę. Biorąc pod uwagę obecne problemy związane z naszym środowiskiem naturalnym, pomiar śladu węglowego jest absolutną koniecznością, a jego redukcja nigdy nie była aż tak istotna. W naszym kraju niestety wciąż wiele przedsiębiorstw wciąż nie zna istotny pomiaru śladu węglowego, dlatego niezwykle ważna jest edukacja w tym zakresie.

Nie bez znaczenia są również rozległe na całym świecie działania ukierunkowane na zredukowanie emisji CO2. Przedsiębiorstwa, które dokonują pomiarów śladu węglowego są uznawane w środowisku biznesowym jako bardziej świadome i nowoczesne, a to z kolei ułatwia pozyskiwanie nowych kontraktów czy różnego rodzaju dofinansowań. Pomiar śladu węglowego firmy to także element działań CSR-owych i PR-owych.

Przejdźmy teraz do kwestii praktycznej: jak mierzyć ślad węglowy firmy? Tak jak już wspomnieliśmy, pomiar ten należy realizować w trzech zakresach. O ile zakres 1 i 2 nie są aż tak problematyczne, ponieważ określają emisje stałe i wynikające bezpośrednio ze spalania paliw czy zużycia energii elektrycznej, o tyle pomiar śladu węglowego w zakresie 3 jest dość skomplikowany. Kluczowe jest tutaj przeanalizowanie wszystkich 15 kategorii i uwzględnienie w obliczeniach tych, które są istotne i właściwe. Oznacza to, że można pominąć te kategorie, które nie dotyczą danej działalności lub pozyskanie pomiarów jest dla przedsiębiorstwa nieopłacalne (wymaga np. przeznaczenia na badania dużych nakładów finansowych). W zakresie 3 najważniejsze jest wykorzystanie wielkości emisji raportowanych przez dostawców i odbiorców. Jeśli nie obliczają oni śladu węglowego, należy wówczas skorzystać ze wskaźników literaturowych.

Czy pomiar śladu węglowego firmy jest obowiązkowy?

Wiemy już, czym jest ślad węglowy przedsiębiorstwa oraz w jaki sposób należy dokonywać jego pomiarów. Wielu właścicieli firm zastanawia się, czy pomiary te są obowiązkowe. Odpowiedzmy zatem na to pytanie możliwie najbardziej wyczerpująco.

Do niedawna pomiar śladu węglowego był obowiązkowy jedynie dla dużych przedsiębiorstw. Już niebawem stanie się jednak koniecznością również dla tych mniejszych. Komisja Europejska 22.04.2021 roku opublikowała bowiem projekt dyrektywy dotyczącej CSR, która w niedalekiej przyszłości rozszerzy obowiązek składania sprawozdań z zakresu zrównoważonego rozwoju w przedsiębiorstwach, a jednym z jego elementów będzie właśnie obliczenia śladu węglowego. Obecnie czekamy na oficjalną wersję przepisów unijnych i nasze krajowe przepisy wewnętrzne.

Ślad węglowy przedsiębiorstwa i jego prawidłowe obliczanie jest niezwykle istotne z punktu widzenia działań na rzecz ochrony naszego środowiska naturalnego i zrównoważonego rozwoju firmy. Cieszy także fakt, że możemy zauważyć pozytywny trend wśród samych konsumentów, którzy coraz częściej wymagają, aby wytwarzane towary charakteryzowały się jak najmniejszym śladem węglowym. Co ciekawe, w Unii Europejskiej rozważa się wprowadzenie zupełnie nowego rodzaju oznaczeń na opakowaniach, dzięki czemu społeczeństwo będzie mogło jeszcze mocniej wpływać na kwestie ekologiczne.